O ZAMANIN HEKİM BAŞI KARAMANLI "BEŞİR ÇELEBİ"

[ Rivayet olunur ki taht-ı Yunanda yani Konya şehrinde, bir hekim-i hâzik var idi. Adına Beşir Çelebi derlerdi. Ana cümle halkın itimadı var idi, Gâyet usta idi. Bir gün atıyla giderken, bir cenazeye rasgelüp, götürün giden kimesnelere çağırup itdi:

”İşbu getürüp gittiğiniz kişi diridir,” didi. Dahi atından aşağı indi. Meyyitin tabutunu açıp ol kişiden kan aldı. Bir zamandan sonra ol kişi gözün açıp ve kalkup oturdu.

Beşir Çelebiye itdiler: “Sultanum, neden bildûniz bu kişi diri idigûn?”.

Beşir Çelebi itti: “Getirenlerinden bildim, zira bu meyyit gayet ağır olur, diri adam hafif olur, anden bildim.” ]

BEŞİR ÇELEBİ,

Fatih Sultan II. Mehmet döneminde yaşamış önemli bir hekimdir. Onun Edirne tarihi ve kendisine atfedilen bir Devlet-i Aliyye (Osmanlı) tarihinden başka, "Mecmû'atü'l-Fevâ‟id adlı önemli bir tıp kitabı bulunmaktadır. Bu kitap ilk tıp terimleri kitabıdır.

E. Blochet‟in Catalogue des Manuscrits Turcs‟ta bahsettiği bu hacimli eser 282 varaktan oluşmaktadır ve "Bibliothèque Nationale de France‟de, SUP TURC 234 numarada kayıtlıdır.

Türklere ait en eski yazılı tıp metinleri Turfan seferleri sırasında bulunan Uygur dönemi yazmalarıdır. Şu anda Berlin Üniversitesi Turfan Yazmaları Koleksiyonunda bulunan bu metinler Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat tarafından Zur Heilkunde der Uiguren I, II (1930-1932) adlı Almanca kitapta ele alınıp incelenmiştir.

Söz konusu eserde ele alınıp incelenen yazmalardan anlaşıldığına göre, bu dönemde Türkler, hastalıkların tedavisinde kuş eti, yılan derisi, kunduz hayası gibi hayvansal tedavi maddeleri ve soğan, sarımsak, turp, ayva, bal gibi muhtelif sebze-meyveler, otlar ve gıdalar kullanmışlardır.

Selçuklular dönemine bakıldığında ise açılan birçok darüşşifa, bu dönemde de tıp ilmine verilen önemin devam ettiğini göstermesi bakımından kayda değerdir.

Tarihî sırayla bu önemli darüşşifalardan bazıları şunlardır:

1205‟te Kayseri‟de Gevher Nesibe Darüşşifası ve Gıyasiyye Tıp Mektebi, 1217‟de Sivas‟ta Keykâvus Darüşşifası,

1217-1236‟da Konya Darüşşifaları,

1235‟te Çankırı‟da Selçuklu Emirlerinden Atabey Ferruh Darüşşifası, 1272‟de Kastamonu‟da Ali Pervane‟nin Darüşşifası,

1275‟te Tokat‟ta Pervane Bey‟in Darüşşifası,

1288‟de Turan Melik Sultan‟ın Divriği‟de inşa ettirdiği darüşşifa vb. Ermenek'de ki Tol Medrese 1339 yılında Karamanoğulları Beyliğinin Ermenek Emiri Burhaneddin Musa Bey tarafından yaptırılmış olup, BEŞİR ÇELEBİ burada yetişmiştir.

Fatih Sultan II. Mehmed’in hekim başısı olmuştur.

Şerafettin GÜÇ araştırmasıdır.

Kaynak : - Uygur dönemi tababetini ele alan başka bir çalışma da Arat‟ın eserinden hareketle Prof. Dr. A. Süheyl Ünver tarafından hazırlanan Uygurlarda Tababet (İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1936) adlı kitaptır. - Ayrıntılar için Ünver, Süheyl (1943), Tıb Tarihi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları.