PATOZUN GELİŞİ

Yukarı Çağları arazisi Seper, Köprübaşı mevkiinde ilk defa patoz makinesi görmüştüm. Yoldan traktörüne bağlı patoz ile geçmekte olan bir traktör sahibi durup yanımıza doğru geldi. İsterseniz harmanlarınızı sürebilirim dedi. Çevremizde toplam dört harman vardı. Sahipleri hazırlıklarını yapıyor, kendi düğenlerini boyunduruk ile sığırlarına bağlayıp harman süreceklerdi. Babam tamam sürdürelim dedi. Sonra Hüseyin Özbek, Mehmet Çınar, Hasan Çiftçi, Mustafa Özer “Bizde sürdürürüz.” dediler.

Traktör ve patoz makinesi bizim harmanın yanına geldi. Patozu bir tarafa, belirli mesafede de traktörü bıraktı. Sonra indirdiği uzun bir kayışın bir ucunu patozdaki demir tekere, bir ucunu da traktörün arkasındaki özel bir teker tipli kasnağa bağladı.

Adam neler yaparak harmanın sürüleceğini anlattı. Bir kişi patozun başında diğerleri de kenarda yığılı sapları kucaklarına alarak taşımaya başladılar.

Traktör yüksek devirli çalıştırılınca kayış dönmeye başladı. Kayış patozdaki tekeri bağlı kayışla çevirmeye başladı. Patozun arkasında belirli yüksekte duran sapları kucak kucak patozun içine atmaya başladı. Biraz hızlı atmaya başlayınca traktörcü bağırdı; “Çok atma, kayış attırırsın sonra.” Biraz sonra tekrar hızlı hızlı atmaya başlayınca kayış attı. Traktör ileri geri gidip gelerek kayışı tam hizaya ve yeterli sıkılığa getirince tekrar çalıştırdı. Patoz savurmuyor arkasına saman ve buğday karışık olarak yığılıp gidiyordu. Derken bizim harman sürüldü. Malama dediğimiz yığın harman yerinin ortasına yığılmıştı. Sıra Mehmet Çınar’ın harmanına gelmişti. Traktöre patoz bağlanıp bizim harmandan onun harmanına taşınmıştı. Patoz kurulan başlanacağı zaman traktöre bağlı olan yerden çıkarılıp özel ağaçlar yardımıyla (biz okluk diyoruz) indirilip sonra tekrar kaldırılıp altına traktörcünün kendi hazırlamış olduğu kütük konmaya başlanınca patoz kaydı ve Mehmet Çınar’ın ayağını ezdi. Kanlar akmaya başladı. Hemen patoz kaldırılıp Mehmet Çınar’ın ayağı kurtarıldı. Hemen mevcut bezlerle ayak sarılıp bir kenara alındı. Mehmet Çınar orada dinlenirken tekrar patoz kurulup elbirliğiyle harman sürüldü. Derken diğer harmanlar da sırası ile sürüldü.

Harmanlar, 1, 2 ,3 saat gibi zamanda sürülmüş oradaki harman sahipleri hep mutlu olmuştu. Traktörcü saat ücreti almıştı.

Patoz gelmeden 2-3 gün gibi düğenle harman sürerdik. Böylesine yorucu ve vakit alan harman sürme işimiz kısa bir zamanda sürülmüştü. Lakin kara patoz denilen bu patoz ekin saplarını sürüp yığın (malama) haline getiriyordu.

İşimiz bitmemişti, rüzgâr çıkarsa yaba ile harman savuracaktık. Derken akşam vakti küçük esintiler çıktı ve babam savurmaya başladı. Biraz sonra esinti bitince yapacak bir şey kalmıyor, mecburen beklenecekti. Şafak vaktinde çıkan bir esinti ile babam ve diğer harman sahipleri de savurmaya başlamışlardı. Ne var ki o esinti de kesilmişti. Harmancılar temmuz sıcağında o ağacın gölgesinden, o ağacın gölgesine yer değişerek oturup rüzgar bekliyorlardı.

Akşam vakti biraz esinti olmaya başlayınca harmancılar tekrar harman savurmaya başlıyorlardı. Bu savurma tam üç gün sürmüştü.

O ilk patozu kurmak için çok uğraşılıyordu. Ertesi yıl köy arazisinde harman sürmeye gelen patozlar daha kolay kurulur şekle getirilmiş üstelik savurmalı hale gelmişti. Oysa İlk harman makinesi yaklaşık olarak 1786 yılında İskoç mühendis Andrew Meikle tarafından icat edilmiş, bizim köyümüze harman sürme - patoz devrimi 1972-1973 yıllarında yaşanmıştı.

27.12.2020

Durmuş Ali Özbek