TOKUCAK SESİ

Her coğrafya kendi kültürünü oluşturur.

Doğması, büyümesi, âşık olması, evlenmesi, ölmesi, barınması, yemesi, içmesi,  giyinmesi…

Dağlar, dereler, pınar başları kültürün bir parçasıdır. Kaç aşka tanıklık etmiştir…

Yöremizin yaşam şartları zorlu mu zorlu. Çetin mi çetin. İnsanı boyun bükmemiş hiç birine. Dağları kadar dik, taşları kadar çetin. Yaşadığı zorlukları aşma engeli kendi elindedir. Çözüm kendi elinde.

Daha kükürt keşfedilmeden külün yumuşatıcı, temizleyici özelliğini keşfetmiş. Kükürt keşfedilmeden killi toprağın kükürt içerdiğini keşfetmiş Külünde çamaşırını yıkamış, killi toprağında saçını.

Tokucak üretmiş daha çamaşır makinesinin düşü kurulmadan. Öyle çamaşır makinesi gibi 2 yıl garantili 3-5 yıl ömürlü değil asırlık, kuşaktan kuşağa miras. Sıcağa soğuğa dayanıklı. Darbeye dayanıklı. Her ele uyumlu.

Tokucak ( Tokaç, tokuç) dövmek anlamına gelen tokmaklamak fiilinden türemiş bir sözcüktür. Tokmak, tokuç sözcükleri de çıkarttığı sesten türetilen bir sözcüktür.

Tokucak sözcüğü de tomağın küçüğü anlamını çağrıştırmaktadır.

Bir tokucak,  bir haranı her evin olmazsa olmazı.

Tokucağın icadı ‘’ Geysilik’’ kültürünü oluşturmuştur.

‘’Geysilik’’ TDK’ya baktığınızda sadece ‘ ’Çamaşır yıkanan yer, çamaşırlık’’

Geysilik ne bir sözcüğe ne üç sözcüklük bir açıklamaya sığar. Geysilik bir tarihtir, bir kültürdür. Bir coğrafya parçasının sosyolojisidir.

Köylerde, mahallelerde yöre insanının ortak kullandığı geysililikler vardır.

Geysiliğin sosyoloji vardır. Geysiliğe kim önce haranısını yerleştirmişse öncelik onundur. İlk sırada yer almak için gece yarısı ya da bir gün öncesi geceden haranıyı koyacaksın. Hiç sıra kavgası olmamıştır. Hep haranılar konmuştur. Hiçbir haranının çalındığı duyulmamıştır.

Geysilik kapısız bacasız dört duvardır. Geysi yıkamanın finali geysi yıkayanın yıkanmasıdır.

Hiçbir geysi yıkayanı gözetleyen bir erkek duyulmamıştır.

Geysilik bulunmayan köyler ve mahallelerde geysilik derelerdir.

Evin hanımı kızı omzuna odununu yükler, çamaşırını yükler, haranısını yükler, tokucağını koltuğunun altına alır düşer dere yoluna. Çatar taşları koyar haranısını, doldurur suyunu. Haranıdaki su kaynar, kaynayan su ile ikinci bir haranıya, tenekeye, helkeye nesi varsa küllü suyu hazırlar.

Düz bir taş üstüne çamaşırlardan büyük olanı teker teker, küçük olanları üçer beşer serer taşın üstüne önce üstüne kevkisi ile döker sıcak suyunu başlar tokuçlamaya. Kevkisi ile döker küllü suyunu tokuçlar, tokuçlar… Her tokuçladığı giysi parçasını serer derenin boyundaki çalılara.

Gelelim sosyolojisine:

Derede duman tütüyorsa çamaşır yıkayan vardır. Tokaç sesi duyuluyorsa dere geçmeye müsaittir. Derede duman tütüyor tokaç sesi işitilmiyorsa ikaz vardır. Dere çevresinde olan kişi başlar beklemeye. Bekler, bekler… Tokaç sesinin gelmediğinden emin olana kadar.

Duman tütüyor tokaç sesi duyulmuyorsa çamaşırını yıkayan çamaşır yıkama işini bitirmiş yıkanıyordur. Dere çevresinde bulunan ve dereden geçecek olan kişi ses verir ‘’ Geleyim mi?’’ Yıkanan ses verir ‘’ Geri dön’’ Dereden geçecek olan geri döner, yolunu değiştirir.

Taşın üstüne oturmuş keselen geç kız tedirgin değildir keselenirken. Tedirgin değildir kurulanırken. Tedirgin değildir giyinirken. Rahattır. Hem de gömbe banyolu küvetlerden daha da rahat…

Hiçbir genç kızın derede yıkandığı dedikodusu yayılmamıştır. Hiçbir gencin derede yıkanan kızı dikizlediği duyulmamıştır.

İşte yöremizin yetiştirdiği bir değer olan Prof. Dr. Doğan CÜCELOĞLU’nun yaşatılması gereken değerler olarak altını çizdiği ‘’ Değer’’ler bu değerlerdir.

Tüm değerlerimizi anlatmaya Prof. Dr. Doğan CÜCELOĞLU’nun ömrü yetmedi. Ben eminim ki coğrafyamız yeni Cüceloğulları yetiştirecektir.

İbrahim ŞAHİN